#66 Niedziela z biografią - Edward III

Witajcie !

Dziś w "Niedzieli z biografią" zajmiemy się Edwardem III - serdecznie zapraszam :)

Edward III urodził się 13 listopada 1312 roku w Zamku Windsor. Był najstarszym synem króla Anglii Edwarda II. Król Anglii od 25 stycznia 1327. Jest jednym z najdłużej panujących monarchów angielskich (50 lat). Jego panowanie zostało zdominowane przez wojny z Francją (wojna stuletnia) i Szkocją. O dzieciństwie przyszłego Edwarda III wiemy bardzo niewiele. W 1326 r. znalazł się na dworze swojego wuja, Karola IV Pięknego, króla Francji. Latem tego samego roku udał się do hrabstwa Hainaut. Tam młody Edward poznał Filipę, córkę hrabiego Hainaut,Wilhelma I, w której się zakochał. Należy tutaj nadmienić, iż przyszła królowa Anglii nie była zbyt urodziwa – była niska, pulchna, ruda i piegowata. Mimo to Edward darzył ją szczerą miłością. Edward III został koronowany w Opactwie Westminsterskim, 1 lutego 1327 r. przez arcybiskupa Canterbury, Waltera Reynoldsa. 24 stycznia 1328 r. Edward poślubił w Yorku Filipę d'Hainaut – dochowali się trzynaściorga dzieci, z których większość dożyła wieku dojrzałego. W zastępstwie 15-letniego króla realną władzę sprawował Mortimer, który przybrał tytuł hrabiego Marchii. Jako kochanek matki Edwarda III zyskał on ogromny wpływ na rządy i stał się de facto władcą Anglii. Taka pozycja Mortimera nie odpowiadała zarówno królowi Edwardowi, jak i znacznej części angielskiego możnowładztwa, którzy czekali tylko na sposobną chwilę by pozbyć się Mortimera. Tymczasem północną Anglię zaatakował król Szkocji, Robert I Bruce. Wyprawa angielska, na której czele stanęli król Edward i Mortimer nie przyniosła rezultatu, gdyż Szkoci unikali walnej bitwy. Skłoniła natomiast obie strony do podjęcia rokowań, zakończonych podpisaniem traktatu w Northampton, 1 maja 1328 r., w którym Anglicy uznawali niepodległość Szkocji i królewską godność Roberta Bruce’a. Aby zacieśnić związki między obydwoma krajami następca tronu Szkocji, Dawid Bruce poślubił młodszą siostrę Edwarda, Joannę z Tower. W międzyczasie zaszło wydarzenie, które będzie determinować całą angielską politykę przez następne stulecia. Teraz jednak największym problemem Edwarda była wszechwładza Mortimera, który poczynał sobie coraz zuchwalej, pozbywając się wszystkich, którzy mogli stanąć na przeszkodzie jego rozrośniętym ambicjom. Mortimer przebrał w końcu miarę w 1330 r., kiedy to kazał uwięzić i stracić królewskiego stryja, Edmunda Woodstocka, 1. hrabiego Kentu. Edward zdecydował się działać i w październiku 1330 w Nottingham przeprowadził zamach, zakończony uwięzieniem Mortimera, który przetransportowany do Tower został tam bez sądu powieszony 29 listopada 1330 r., zaś wszystkie jego ziemie zostały przejęte przez Koronę. Król Robert zmarł niedługo po traktacie w Northampton. Tron objął jego nieletni syn, Dawid II, szwagier Edwarda. W jego zastępstwie rządził Thomas Randolph, 1. hrabia Moray, zaś po jego śmierci w 1332 Domhall II, hrabia Mar. Edward, pomimo zaprzysiężenia traktatu, dążył do upokorzenia Szkotów i wzorem swojego dziadka, Edwarda I Długonogiego, Młota na Szkotów, chciał im narzucić namaszczonego przez siebie władcę. Plany Edwarda znalazły zwolenników w grupie szkockich baronów. Na ich czele stali Edward Balliol, którego ojciec Jan był w latach 1292–1296 królem Szkocji z łaski Boga i Edwarda I, oraz Henry Beaumont, tytularny 4. hrabia Buchan. Za ich pomocą Edward III chciał podbić Szkocję i osadzić na jej tronie Edwarda Balliola. Kilka tygodni później Balliol koronował się na króla. Jednak jego postępowanie, zwłaszcza otaczanie się Anglikami, nie podobało się szkockim wielmożom. Pod koniec roku sir Archibald Douglas zaatakował Balliola w Annan i wybił jego ludzi. Rządy Anglików i Balliola nie cieszyły się sympatią. W 1336 r. głowa opozycji, sir Andrew Murray, zbuntował się przeciw Edwardowi, który uciekł ze Szkocji. Edward III zaatakował Szkocję, ale wieści o próbie lądowania Francuzów w Dover zmusiły go do powrotu. Tymczasem w Szkocji regentem został Robert Stewart, który zdołał odzyskać Bute, a następnie w 1339 r., z pomocą ekspedycyjnych sił francuskich zdobył Perth. W 1340 r. Szkoci odzyskali Stirling i Edynburg. W późniejszych latach sprawy francuskie tak pochłonęły Edwarda, że stracił on większe zainteresowanie wojną w Szkocji. Wprawdzie w 1346 r. pod Neville’s Cross do angielskiej niewoli dostał się Dawid II i spędził w niej 11 lat. Balliol bez powodzenia próbował podbić Szkocję, ale w 1356 r., po odzyskaniu przez Szkotów Berwick i pokonaniu Anglików przez Williama Douglasa pod Nesbit Muir, zrezygnował z pretensji. Zmarł w 1364 roku. Wojnę szkocką zakończył Traktat w Berwick z 3 października 1357 roku. Szkoci zapłacili okup za Dawida w wysokości stu tysięcy marek, zaś Edward musiał zadowolić się obietnicą sukcesji dla siebie lub swoich potomków pod bezdzietnej śmierci Dawida II. Obietnica ta nie została spełniona. Kiedy Filip VI zaofiarował azyl i sojusz Dawidowi II, Edward zaczął myśleć o opanowaniu tronu Francji. Do tego pomysłu zachęcał go Robert III d’Artois, wygnany z Francji w 1331 r. za fałszowanie dokumentów i pałający żądzą zemsty na Filipie. Poparcie dla Edwarda deklarowała też opozycja we Flandrii. W 1337 r. Edward zakazał eksportu angielskiej wełny do Flandrii, co spowodowało, iż ta prowincja w obawie przed kryzysem gospodarczym poddała się Koronie Angielskiej. Edward pozyskał poparcie cesarza, Ludwika IV Bawarskiego i wypowiedział wojnę Filipowi VI. Pierwsze działania toczyły się dość niemrawo. Dopiero w 1340 r. Edward ogłosił się królem Francji i wylądował w Gandawie. Pierwszym krokiem było uzyskanie panowania nad kanałem La Manche. 24 czerwca 1340 r. źle dowodzona flota francuska została zniszczona w Sluys. Anglicy uzyskali panowanie na kanale La Manche i oddalili groźbę francuskiej inwazji na wyspę. W 1341 r. wybuchła wojna o schedę po księciu Bretanii, Janie III. Zarówno Filip, jak i Edward, obydwaj korzystając z tytułu króla Francji wyznaczyli własnych sukcesorów po bezdzietnym księciu. Filip popierał siostrzenicę zmarłego, Joannę de Penthievre i jej męża Karola de Blois. Edward natomiast popierał Jana, hrabiego Montfort, z bocznej linii książąt Bretanii, który większość swych posiadłości miał w Anglii. Rozpoczęła się wojna o sukcesję bretońską, przerywana co jakiś czas nietrwałymi pokojami i zdominowana przed drobne starcia, trwała do 1364 r., kiedy to pod Auray, syn Jana de Montfort, Jan V pokonał armię Karola de Blois, zaś sam pretendent zginął w bitwie. W roku następnym Jan V został uznany za prawowitego księcia Bretanii. W 1346 r. Edward III ponownie wylądował we Francji i ruszył na Paryż. Filip VI ruszył przeciw niemu dysponując znaczną przewagą liczebną. Po długim pościgu dopadł króla Anglii 26 sierpnia 1346 r. pod Crécy nad Sommą. Bitwa zakończyła się totalną klęską Francuzów, których kawaleria najpierw stratowała własną piechotę, by w końcu zostać zmasakrowaną przez angielskich łuczników. W bitwie zginął sprzymierzeniec króla Francji, czeski monarcha Jan Luksemburski i około półtora tysiąca rycerzy francuskich. W następstwie tej klęski Anglicy zdobyli Calais, które stało się ich bazą wypadową do podboju Francji. Działania wojenne zostały później przerwane wskutek epidemii czarnej śmierci, która szalała po Europie w drugiej połowie lat czterdziestych XIV wieku. Działania wojenne zostały wznowione w 1356 r., ale Edward już w nich nie uczestniczył. Dowództwo sprawował jego syn, Edward, książę Walii. 19 września 1356 r. rozbił on armię francuską pod Poitiers i wziął do niewoli króla Jana II Dobrego, syna Filipa VI. Wkrótce Francja zmuszona została do zawarcia z Anglią traktatu w Brétigny podpisanego 8 maja 1360 roku, na mocy którego oddawała Anglii Gujennę, Gaskonię, Poitou, Saintonge, Aunis, Agenais, Périgord, Limousin, Quercy, Bigorre, Gaure, Angoumois, Rouergue, Montreuil-sur-Mer, Ponthieu, Calais, Sangatte, Ham i Guines. Ponadto Francuzi musieli zapłacić gigantyczny okup za swojego króla. Edward ze swej strony zrzekał się pretensji do tronu Francji i zwierzchnictwa nad Flandrią, Bretanią, Normandią, Andegawenią, Turenią i Maine. Mimo to królowie Anglii tytułowali się królami Francji aż do 1802 r. Po śmierci Jana Dobrego w 1364 r. królem Francji został jego syn, Karol V Mądry. Dowództwo nad armią powierzył on Bretończykowi, Bertrandowi du Guesclin. Pozbył się on z Francji kompanii najemników, wysyłając je na wojnę domową do Kastylii, która stała się kolejnym teatrem działań wojny stuletniej. Mimo interwencji Edwarda, księcia Walii i klęski Francuzów pod Najerą udało się na kastylijskim tronie osadzić francuskiego kandydata. W latach siedemdziesiątych du Guesclin przystąpił do odzyskiwania utraconych przez Francję terenów. Unikając starć z Anglikami odbił szereg miast, m.in. Poitiers i Bergerac. W momencie śmierci Edwarda III, 21 czerwca 1377 r. panowanie angielskie we Francji obejmowało jeszcze większość zdobyczy z Bretigny, ale było bardzo zagrożone. Edward III wybierając się na kampanie wojenne władzę zostawiał w ręku młodszego syna, Jana z Gandawy. Liczne wojny wymagały wielkich nakładów finansowych, którym angielski skarb nie był w stanie podołać. Pieniądze na dalszą wojnę zdobywano łupiąc niemiłosiernie francuskie prowincje. Angielska gospodarka z kolei przeżywała kryzys związany z epidemią dżumy. Za Edwarda III wzmocniła się pozycja Parlamentu, który za jego panowania podzielił się na dwie izby – Lordów i Gmin. W jego gestii znalazło się m.in. nakładanie podatków. Już w 1341 r. Edward musiał zaakceptować przedstawione przez Parlament ograniczenia jego wydatków i poddanie wydatków państwowych pod kontrolę Izby. W następnych latach wojny stuletniej Edward był coraz bardziej zależny od dobrej woli Parlamentu, w którego gestii było nakładanie podatków. Edwarda pochłaniały głównie sprawy wojenne. W polityce wewnętrznej opierał się na swoich ministrach, z których największe wpływy miał William Wykeham, Lord Kanclerz i Lord Tajnej Pieczęci. W 1346 r. Edward ustanowił Order Podwiązki. Podobno na dworskim balu tańczącej z królem hrabinie Salisbury spadła podwiązka. Słysząc śmiechy dworzan, Edward założył ją sobie na nogę mówiąc: „Hańba temu, kto widzi w tym coś złego” - jest to dewiza Orderu. Kawalerami Orderu Podwiązki miało być 24 szlachciców, na których czele stał król. Za Edwarda III powołano również urząd Sędziego Pokoju, którego kompetencje obejmowały prowadzenie śledztw, dokonywanie aresztowań i prowadzenie procesów. Edward był notorycznym kobieciarzem. Kochał wprawdzie swą żonę – Filipę de Hainault i miał z nią trzynaścioro dzieci, ale w późniejszych latach często uciekał w ramiona innych kobiet – młodszych od żony i ładniejszych. Po śmierci żony w 1369 r. wielki wpływ na Edwarda zyskała Alice Perrers. Chciwość i ambicja królewskiej kochanki i jej krewnych wywołały reakcję Parlamentu, który skazał Alice i jej rodzinę na wygnanie. Alice zdążyła jeszcze wrócić do leżącego już na łożu śmierci w Sheen Palace Edwarda, zapłakać nad jego zwłokami i ukraść pierścienie z rąk króla. Edward zmarł 21 czerwca 1377 r. i został pochowany w katedrze Westminsterskiej. Jego najstarszy syn, książę Walii, Edward zmarł w 1376 r., więc nowym królem został wnuk Edwarda – Ryszard II. Edward był dobrym wodzem, ale gorszym administratorem. Realizując własne ambicje wplątał kraj w wojnę z Francją, która nie mogła skończyć się zwycięstwem Anglików, i przyniosła tylko zubożenie kraju, niezadowolenie ludu i wojnę domową. 24 stycznia 1328 w Yorku Edward poślubił Filipę, córkę Wilhelma I – hrabiego Hainaut. Miał z nią 8 synów i 5 córek : Edwarda, Izabelę, Joannę, Wilhelma, Lionela, Jana, Edmunda, Blankę, Marię, Małgorzatę, Tomasza, Wilhelma i Tomasza.
Z Alice Perrers miał jednego syna, Johna. 

Pozdrawiam i życzę miłego nadchodzącego tygodnia ! :)